«گناه توبه» تحلیل مقام توبه از حسنه تا سیئه، در داستان «پیر چنگی» از مثنوی مولانا

مثنوی مولانا را «قرآن عجم» نامیده‌اند. این اثر ارزشمند و متعالی سرشار از اندیشه‌ها، تعالیم و معارف عرفانی است. موضوعات مهم عرفان و تصوف مانند توکل، رضا، تسلیم، زهد، محبت، صبر، توبه، فنا و بقا و مانند آن را می‌توان در آن بررسی و تحلیل کرد. مولوی بسیاری از موضوعات مهم عرفانی را که در متون متصوفه نیز به آنها پرداخته شده، در قالب داستان، به شکلی عملی و با شور و حرارتی ویژه بیان کرده و از این طریق آنها را جذاب‌تر و تأثیرگذارتر ساخته است. این شیوه مخاطبان بسیاری را مجذوب خود ساخته است. یکی از این موضوعات عرفانی توبه است که به‌خصوص در داستان «پیرچنگی» قابل بررسی است. در میان عرفا و متصوفه دیدگاه‌های مختلفی در باب توبه هست. نگاه مولانا به توبه، ابتدا متناقض و دوگانه به نظر می‌رسد. مولانا در این داستان به تبیین توبه از بدایت بیداری دل تا نهایت استغراق و فنا پرداخته است. از دیگر عناصر مهم قابل بررسی در این داستان، خواب و رؤیا است. خواب و رؤیا در این داستان رسانه ارتباط با عالم معناست. مولانا در این داستان با کسانی موافق و هم رأی است که معتقدند در عالی‌ترین درجات توبه، هشیاری تائب گناه است و او باید از هستی خود دست بکشد و از توبه نیز توبه کند.